Wygnańcy. Głos komparatysty

Temat wygnania bardzo często pojawia się zarówno w literaturze jak i w życiu codziennym. Nie sposób wymienić tu całej literatury poświęconej emigracji czy wygnaniu ze względu na obszerną ilość tytułów. Wymieniam jednak te, które zostały moim zdaniem trochę zapomniane, dlatego też warte są przypomnienia: to Czasy wojny Ferdynanda Goetla, Ludzie sponiewierani Herminii Naglerowej, Droga donikąd Józefa Mackiewicza.

W jednym jak i w drugim przypadku jest ono bardzo trudnym zagadnieniem. „Wygnanym”1 można być przynajmniej na kilka sposobów, nie tylko w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale też w sposób metaforyczny. W środowisku młodzieżowym nastolatek, który jest „inny” ze względu na odmienny od rówieśników styl ubierania się czy zachowania lub słuchania innego rodzaju muzyki może zostać „wygnany”, wykluczony z danej społeczności. „Inność” rozumiana według każdego z nas w inny i jednocześnie subiektywny sposób może spowodować odrzucenie, odseparowanie czy wygnanie danej osoby ze względu na jej „niedopasowanie” do norm panujących w danym środowisku. „Wygnany” to zazwyczaj taki, który nie jest rozumiany przez innych i ma różne od nich poglądy czy inny sposób zachowania, bycia.

Wygnanym można też zostać opuszczając dotychczasowe miejsce zamieszkania świadomie – w celu np. poprawienia, jakości dotychczasowego życia – lub wbrew własnej woli jak miało to miejsce np. w czasie I i II wojny światowej. Wtedy wiele osób zostało w ten sposób pozbawionych swojego miejsca na ziemi.

Chcę w tym szkicu postąpić jak komparatysta i… zestawić wybrane teksty związane z tematyką wygnania oraz własne przemyślenia na ten temat. Na początek krótkie przypomnienie nowszej historii naszego kraju. Polakom udało się przetrwać 123 lata niewoli i odzyskać utraconą niepodległość, a także wytrwać bardzo dotkliwe i traumatyczne wydarzenia, jakimi były dwie wojny światowe, w tym także holokaust i niemiecka oraz sowiecka okupacja. Jedną z najboleśniejszych konsekwencji tych wydarzeń, oprócz oczywiście utraty życia, było wygnanie i przymusowa emigracja naszych rodaków w celu ucieczki przed wrogiem lub walki dla obcego wojska. (…)